TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA
CHƯƠNG IV: TÌNH YÊU TRONG HÔN NHÂN
CHIA SẺ VỚI CÁC LINH MỤC GIÁO PHẬN BÀ RỊA
THƯỜNG HUẤN
THÁNG 3/2017
L.m. Gioan B.
Trương Đình Hà
Dẫn nhập
Chương 4 của Tông Huấn Amoris
Laetitia, Đức Thánh Cha Phanxicô nói đến tình
yêu trong hôn nhân, được soi sáng bởi Bài Ca Đức Ái của
Thánh Phaolô trong 1 Cô-rin-tô 13,4-7. Có thể nói dây là một chương tổng
hợp với suy tư hết sức súc tích nhưng rõ ràng với ngôn từ bình dân, về tình
yêu con người theo các thuật ngữ cụ thể đặt nền tảng trên Thánh Kinh. Đây sẽ
là những chỉ dẫn quý giá cho các gia đình, nhưng chúng ta cũng rút ra nhiều bài học để sống. Trong
giới hạn của buổi tĩnh tâm hôm nay, xin được khép góc ở chương IV. Khởi đi từ
“Bài ca đức mến” của thánh Phaolô.
“Bài ca đức mến” của Thánh Phaolô
“Đức mến thì
nhẫn nhục, hiền hậu,
Không ghen
tương, không vênh vang, không tự đắc,
Không làm
điều bất chính, không tìm tư lợi,
Không nóng
giận, không nuôi hận thù,
Không mừng
khi thấy sự gian ác, nhưng vui khi thấy điều chân thật.
Đức mến tha
thứ tất cả, tin tưởng tất cả, hy vọng tất cả, chịu đựng tất cả”.
(1 Cr
13,4-7).
1. Tình yêu thương thì
“nhẫn nhục” (μακροθυμει)
(macrothymei)
Trích và tìm hiểu Số 91. Từ μακροθυμει (macrothymei)
trong
tiếng Hy Lạp: kiên nhẫn, nhẫn nhục, trì chí, nhịn nhục : “Nhịn nhục” được định nghĩa là “kiên
nhẫn chịu đựng sự sai trái hoặc khiêu khích, đồng thời vẫn hy vọng cải thiện mối
quan hệ giữa đôi bên”. Chữ này
không đơn giản chỉ nói tới việc “chịu đựng mọi sự”. Trong Cựu Ước nó còn mang ý
nghĩa “chậm nổi giận”, “Thiên Chúa chạnh thương, huệ ái, bao dung và đầy nhân nghĩa,
tín thành”. (Xh 34,6) ; "Ðức Chúa chậm giận và giàu
ân nghĩa, chịu đựng lỗi lầm và tội ác” (Ds
14,18). Cả trong tiếng Hippri lẫn Hy lạp cụm từ “nhẫn nhục” đều có nghĩa là:
kiên nhẫn, kiềm chế và chậm giận. (xem. Ds 14,18; Gl 2,13; Gn 4,2; Tv 86,15; 103,8; 145,8; Nkm
9,17; Cn 14,29; 15,18; 16,32)
Bản văn của Thánh Phaolô khi dùng chữ
này cần được đọc dưới sự soi sáng của Sách Khôn Ngoan, là Sách vốn tán dương sự
kiềm chế (nén giận) của Thiên Chúa, cũng như mở ra không gian cho người tội lỗi
có cơ hội ăn năn, mà vẫn nhấn mạnh tới uy quyền của Người. Sự “kiên nhẫn” của
Thiên Chúa, được chứng tỏ qua lòng thương xót của Người đối với những người tội
lỗi, là dấu chỉ uy quyền thực sự của Người. (xem Kn11,23; 12,2, 15-18) “Nhưng
Người thương xót mọi người, vì Người toàn năng phép tắc”.
15“ Nhưng Người công minh,
Người điều khiển mọi sự cách công
minh,
Người nghĩ rằng lên án kẻ không đáng
phạt
là trái với quyền năng của Người.
16 Vì sức mạnh của Người là đầu mối công
minh,
Người có quyền trên mọi sự,
khiến với mọi sự Người xử khoan dung.
17 Người tỏ bày sức mạnh,
khi có ai không tin Người quyền năng
trọn hảo,
còn biết mà dám làm càn, Người trị
tội to gan.
18 Nhưng tự chủ trên sức mạnh, Người lấy
từ nhân xét xử,
Người quản cai chúng tôi với lượng cả
bao dung,
vì sử dụng quyền năng là việc của
Người, khi Người muốn.”
Số 92.
Nhẫn
nhục hay kiên nhẫn không có nghĩa để mình luôn bị đối xử tệ, khoan thứ những vụ
gây hấn thể lý hoặc để người khác lợi dụng ta. Hay cho phép người khác đối xử
với ta như một đồ vật. ĐTC cho thấy vấn đề mất kiên
nhẫn là khi nào ta tưởng mối liên hệ ấy hay người ấy hẳn phải hoàn hảo, hay khi
ta đặt ta vào trung tâm và mong chờ mọi sự sẽ xoay chiều thuận lợi cho ta. Nhưng
rồi mọi sự không theo ý muốn của mình và vì vậy mà mọi sự làm mình mất kiên
nhẫn, mọi sự làm ta phản ứng một cách hung hăng. Nếu không vun đắp tính kiên
nhẫn, ta sẽ luôn tìm kế bào chữa cho việc phản ứng đầy giận dữ. Kết cục ta sẽ
mất hết khả năng sống với nhau, phản xã hội, không kiểm soát được các bốc đồng
của ta, và gia đình ta sẽ trở thành bãi chiến trường.
Thư Êphêsô: “Đừng bao giờ chua cay
gắt gỏng, nóng nảy giận hờn, hay la lối thoá mạ, và hãy loại trừ mọi hành vi
gian ác” (Ep 4:31).
ĐTC dạy rằng: “Đức nhẫn nhục hay
Kiên nhẫn được lớn lên, khi ta thừa nhận rằng người khác cũng có quyền sống
trong thế giới này, cùng với tôi, trong con người hiện thực của họ... Lòng yêu
thương luôn có khía cạnh cảm thương sâu xa dẫn ta tới chỗ chấp nhận người khác
như là một phần thế giới này, ngay cả lúc họ hành động khác với ý thích của tôi”
.
Áp dụng
trong đời sống gia đình. Kiên nhẫn đón nhận người khác (người phối ngẫu) với những
khác biệt của họ.
2. Nhân hậu χρηστευεται
(chrestéuetai)
Lòng yêu thương phục vụ người khác
Số 93: “nhân hậu” χρηστευεται (chrestéuetai). Bởi chữ gốc chrestós: người tốt lành, người
tỏ lòng tốt bằng hành động. Từ này liên kết với từ trước nó makrotimei và được
dùng như một bổ ngữ. Thánh Phaolô muốn minh xác rằng “kiên nhẫn” không phải là
một thái độ hoàn toàn thụ động, nhưng là một thái độ được kèm theo bằng hành
động, bằng tương tác đầy năng động và sáng tạo với người khác. Chữ này muốn xác
định rằng lòng yêu thương có lợi ích và có tính giúp đỡ người khác. Vì lý do
này, nó được dịch là “hiền hậu”; lòng yêu thương luôn sẵn sàng giúp đỡ.
Vì vậy tình yêu đích thực trong đời
sống hôn nhân phải là tình yêu biết giúp đỡ người khác.
Số 94: ĐTC phân tích thêm cho ta
thấy, trong bản văn thánh Phaolô nhấn mạnh tình yêu không chỉ là một cảm xúc
thuần túy, mà nên hiểu nó theo nghĩa động
từ “yêu” của tiếng Hípri; tức là “làm điều tốt”. Như Thánh Inhaxiô thành
Loyola từng nói, “Lòng yêu thương được biểu lộ bằng hành động hơn là bằng lời
nói”
(106). Nó biểu lộ hạnh phúc cho đi, tính
cao thượng và vẻ cao cả của việc chúng ta tự cho đi một cách hào phóng không
đòi được đền trả, chỉ vì niềm hân hoan được cho đi và phục vụ.
Trong ý
nghĩa này chúng ta gặp thấy nơi tình yêu của Chúa Kitô yêu nhân loại. Ngài cho
đi chính mạng sống của mình, Ngài đến phục vụ cho con người và phục vụ cho đến
chết. Ngài chết cho người mình yêu. Tình yêu đích thực trong hôn nhân cũng phải là tình yêu phản
ánh tình yêu của Chúa Giêsu, biết giúp đỡ người khác, biết phục vụ chứ không
chỉ bắt người phối ngẫu phục vụ mình. Và phải tiến tời mức cảm thấy hạnh phúc
và niềm vui khi được cho đi.
3. Tình yêu không ghen tương
Trích và khai triển số 95 trong Tông
Huấn. “Tình yêu thì không ghen tương”. Chữ “ghen tương” do động từ zelos (ghen
tương hay ghen tị) diễn tả như là trái ngược với lòng yêu thương. Điều này có
nghĩa: lòng yêu thương không có chỗ dành cho việc không vui trước vận may của
người khác (xem Cv 7:9; 17:5). Ghen tị là buồn bực trước một điều thiện hảo của người khác, nó chứng tỏ
ta không quan tâm đến hạnh phúc của người khác mà chỉ tập chú vào lợi ích của
ta. Trong khi yêu thương đưa chúng ta ra khỏi chính mình, thì ghen tị lại qui
chúng ta trở về với cái tôi của mình”.
Ta rút ra mấy điểm về tình yêu đích
thực từ Tông Huấn:
- Lòng yêu thương đích thực biết
đánh giá cao các thành tựu của người khác.
- Nó không coi họ như môt đe dọa.
- Tình yêu đích thực giải thoát ta
khỏi vị chua chát của lòng ghen tị.
- Tình yêu đích thực giúp ta nhận ra
rằng mọi người đều có những ơn phúc khác nhau và mỗi người có một lối đi riêng
ở trong đời. Nên trong khi ta cố gắng khám phá ra con đường tiến tới hạnh phúc
của riêng mình, thì ta cũng để người khác tìm ra con đường riêng của họ. Nhu
thế tình yêu đích thật đưa đến tự do, tôn trọng tự do của người khác.
Ghen tị là cảm giác tức tối với người
khác vì những gì họ có như tài sản, sự thịnh vượng, lợi thế v.v. Theo
ý nghĩa của Kinh Thánh, từ thường được dịch là “ghen tị” không chỉ nói đến cảm
giác muốn được bằng người khác mà còn muốn chiếm đoạt những gì họ có.
Câu chuyện của Cain và Abel, Cain ghen tức với Abel đến nỗi giết chêt em. (St 4:4-8). Mười người anh của
Giuse ghen tị khi thấy chàng được cha thương yêu hơn. Họ càng ghét Giuse hơn
khi nghe chàng kể về những giấc mơ mang ý nghĩa tiên tri của mình họ muốn giết
Giuse và cuối cùng bán luôn Giuse (St 37:4-11, 23-28, 31-33). Vua
Sa-lô-môn đã thấy lòng ghen tị gây tai hại đến mức nào. Một phụ nữ có đứa con mới
sinh bị chết. Bà cố lừa người phụ nữ ở chung nhà rằng con của người ấy là đứa
bé đã chết. Khi vua Sa-lô-môn xét xử vụ kiện này, kẻ nói dối thậm chí tán thành
việc giết đứa bé còn sống. Tuy nhiên, vua đã ra lệnh giao lại đứa bé cho người
mẹ thật. (1 Vua 3:16-27). Trong thời đại chúng ta, có
ông Kim Jong Un hiện là chủ tịch ở Bắc Triều Tiên, từ lúc ông lên nắm quyền
lãnh đạo cao nhất đã xử tử hàng trăm người thuộc quyền ông. Ngay cả những người ruột
thịt trong gia đình cũng bị ông giết chết chỉ vì lòng ghen tị sợ họ sẽ tiếm quyền.
Vừa rồi vào ngày 13/2/2017 báo chí đưa tin vụ ám sát một người tên là
Kim Chol mang hộ chiếu ngoại giao Triều tiên tại phi trường quốc tế Kuala Lumpur
của Malaysia, mà ông Thủ Tướng Malaysia cũng như Hàn Quôc và Nhật Bản đều cho
người bị sát hại chính là Kim Jong Nam, anh cùng cha khác mẹ với ông
Kim Jong Un. Chỉ vì ông này có tư tưởng đổi mới và dám chỉ trích chế độ gia
đình trị tại Bình Nhưỡng. Ông đã từng bị người em ra lệnh ám sát vào năm 2012 tại
Triều tiên nhưng thoát chết. Như vậy ta thấy lòng ghen tị như là chất độc nếu
không kềm chế sẽ biến con người thành ác độc, tàn nhẫn.
Số 96. Tóm lại, yêu thương có nghĩa là chu toàn hai
giới răn cuối cùng của Lề Luật Thiên Chúa: “Ngươi không được ham muốn nhà người
ta; ngươi không được ham muốn vợ người ta, tôi tớ nam nữ, con bò con lừa, hay bất
cứ vật gì của người ta” (Xh 20,17). Tình yêu khơi lên một niềm quí trọng chân
thành đối với mỗi người và nhìn nhận quyền được hạnh phúc của người khác. Tôi
yêu con người này, và tôi nhìn người ấy với ánh nhìn của Thiên Chúa là Cha, Đấng
trao ban cho chúng ta mọi sự “để chúng ta được hưởng dùng” (1 Tm 6,17), và như
vậy, tôi chấp nhận trong lòng rằng người ấy có thể vui hưởng một khoảnh khắc hạnh
phúc.
4. Tình yêu thương không vênh vang περπερευεται,
không tự đắc (φυσιουται):
Trích và khai triển số 97 trong Tông
Huấn. Diễn ngữ (περπερευεται), (perpereúetai) diễn tả sự vênh vang, Nghĩa là lo
lắng về sự trỗi vượt của mình nhằm tạo ấn tượng trên những ngươi khác. Những
người biết yêu thương không những tự chế, không nói quá nhiều về chính họ, mà
còn tập chú vào người khác; họ không cần là tâm điểm để được chú ý. Chữ sau đó,
(φυσιουται) (physioútai): kiêu căng, cũng tương tự như thế, cho thấy lòng yêu
thương không ngạo mạn. Nó có nghĩa ta không tự “lên mặt” trước mặt người khác. Ta tự xem mình cao trọng hơn sự thực
mình là, vì tưởng rằng mình “đạo đức” hơn hay “khôn ngoan” hơn. Thánh Phaolô
còn dùng động từ này trong những trường hợp khác nữa, như khi ngài nói “sự hiểu
biết sinh lòng kiêu ngạo, còn tình yêu thì xây dựng” (1 Cr 8,1). Một số người còn nghĩ rằng họ cao trọng vì họ hiểu biết
hơn những người khác, và ra sức đòi hỏi và khống chế những người khác, trong
khi điều thực sự làm ta cao trọng chính là một tình yêu biết cảm thông, quan
tâm, và nâng đỡ những người yếu đuối. Trường hợp chồng “chúa vợ tôi” có những
người chồng bắt vợ phục vụ mình như tôi tớ.
Trong số 98, ĐTC nói đến người Kitô hữu sống thái
độ này trong cách họ cư xử với những người thân trong gia đình ít hiểu biết hơn
mình về đức tin, họ là những người yếu đuối hoặc thiếu một xác tín chắc chắn.
Đàng khác, lòng yêu thương có đặc điểm khiêm nhường; nếu ta muốn hiểu biết, tha
thứ và phục vụ người khác với tấm lòng, thì ta phải chữa trị tính kiêu ngạo của
ta để lòng khiêm nhường lớn mạnh. Đức Giêsu lưu ý các môn đệ rằng trong thế giới của quyền lực
mỗi người đều tìm cách để thống trị kẻ khác, và bởi thế Người nói “giữa anh em
thì không như thế” (Mt 20,26). Lối nghĩ về tình yêu Kitô giáo không phải là lối
nghĩ của người đứng bên trên người khác và cần để họ biết đến quyền lực của
mình, nhưng là lối nghĩ “ai muốn làm đầu anh em thì phải làm đầy tớ anh em” (Mt
20,27). Trong đời sống gia đình, luận lý học thống trị hay cạnh
tranh ai là người thông minh nhất hay có quyền nhất sẽ tiêu diệt lòng yêu
thương. Lời khuyên răn của Thánh Phêrô cũng được áp dụng vào gia đình: “anh em
hãy lấy đức khiêm nhường mà đối xử với nhau, vì Thiên Chúa chống lại kẻ kiêu
ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường” (1Pr 5:5).
Có một người chồng tân tòng kể cho tôi
nghe. Anh ta làm phép chuẩn khác đạo với vợ.
Khi về chung sống với nhau người vợ không hề nói gì với anh về đạo chị
cứ để anh tự do theo tôn giáo của anh. Nhưng có một điều anh nhận thấy là tối
nào cứ đúng 8g00 PM chị tắt tivi và thắp đèn bàn thờ đọc kinh, anh không biết
chị đọc kinh gì với Chúa, nhưng thấy chị luôn kiên trì giữ giờ kinh như thế
không bao giờ bỏ. Từ đó anh cảm phục chị, việc gia đình chị lo chu toàn hết và
có đời sống đạo đức thất tốt anh thật sự bị lôi cuốn bởi chị và anh quyết định
học đạo và rửa tội, bây giò tuy đạo mới nhưng anh cũng rất tích cực làm việc
tông đồ, làm ông trùm trong họ đạo. Tôi nghĩ rằng chính thái độ khiêm tốn của
người vợ, và âm thầm kiên trì cầu nguyện của chị đã đưa người chồng trở về với
Chúa.
5. Lòng yêu thương không khiếm nhã (aschemonéi)
Trích và khai triển số 99. Diễn ngữ aschemonei (ασχημονει): Từ ngữ này muốn nói rằng tình yêu thì không hành động thô lỗ, khiếm nhã,
không cư xử gay gắt.
Các cách thức, lời nói và cử chỉ của nó đem lại sự dễ chịu và
không chua chát hay cứng cỏi. Tình yêu đích thực thì không muốn làm cho người khác đau khổ.
Hòa nhã “là một trường học dạy sự mẫn cảm và tinh thần vô vị lợi”, nó đòi người
ta “phải vun xới tâm tư và tình cảm của mình, học biết lắng nghe, ăn nói, và có
những lúc cũng biết thinh lặng”.
Hòa nhã không phải là một
lối sống mà một Kitô hữu có thể chọn lựa hay từ chối: nó là thành phần trong những
đòi hỏi thiết yếu của tình yêu, bởi thế “mỗi người đều phải để tâm sống thuận
thảo với những người xung quanh mình”. Mỗi ngày, “việc bước
vào đời sống của một người khác, ngay cả khi người ấy vốn đã là phần đời của mình,
thì vẫn đòi hỏi một thái độ tế nhị không xâm phạm, điều này có sức làm mới lại
niềm tin tưởng và sự kính trọng. Tình yêu càng thân mật và sâu xa, càng đòi hỏi
tôn trọng tự do và khả năng chờ đợi người ấy mở cửa lòng ra”. Trong đời sống hôn
nhân người ta cũng dễ quên điều này, lúc đầu thì anh với em, sau một thời gian
bà với tui, sau nữa là tao với mày…
Để gặp gỡ người khác cách chân thực
và cởi mở, ĐTC gợi ý cần có “một cái nhìn nhân hậu” là điều chủ yếu (số 100). Nghĩa
là tránh thái độ tiêu cực lúc nào cũng sẵn sàng vạch trần các thiếu sót của
người khác trong khi làm ngơ các thiếu sót của mình.
- Cái nhìn nhân hậu giúp ta nhìn xa
hơn các giới hạn của chúng ta, biết kiên nhẫn và hợp tác với người khác, bất
chấp các dị biệt của ta.
- Những ai yêu thương đều có khả
năng nói những lời phấn khởi, gây sức mạnh, an ủi, và khuyến khích, nói lời
tích cực. Đó là các lời chính Chúa Giêsu từng nói: “Này con, cứ yên tâm!” (Mt
9:2); “này bà, lòng tin của bà mạnh thật!” (Mt 15:28); “Hãy trỗi dậy!” (Mc
5:41); “Hãy đi bình an!” (Lc 7:50; “Đừng sơ!” (Mt 14:27). Trong đời sống gia
đình, ta cần học theo gương Chúa Giêsu để có những lời nói tích cực khích lễ
nâng đỡ nhau.Thay vì nói hành nói xấu người này người kia.
6. Lòng yêu thương thì quảng đại
(không tìm tư lợi)
Thường chúng ta hay lý luận rằng để
yêu một người khác, ta phải yêu chính mình (số 101). Tuy nhiên, bài ca yêu
thương của Thánh Phaolô quả quyết rằng lòng yêu thương “không tìm tư lợi” cũng
không “tìm điều của riêng mình”. Cùng một ý tưởng này trong thư gửi giáo đoàn
Philipphê: “Mỗi người đừng tìm lợi ích cho riêng mình, nhưng hãy tìm lợi ích
cho người khác” (Pl 2:4). Như vậy sự quảng đại hiến thân cho người khác còn cao quí hơn cho
tình yêu đối với chính bản thân mình. ĐTC nói: Ưu tiên yêu thương mình chỉ có
thể được hiểu như một điều kiện tâm lí, xét vì ai không có khả năng yêu thương
chính mình thì sẽ khó yêu thương người khác: “Xấu với bản thân thì tốt với ai
được?
- ĐTC cũng trích dẫn thánh Tôma Aquinô đã giải thích rằng “đức
ái hệ tại ở ước muốn yêu thương hơn là ước muốn được yêu thương”; điển hình ở “những
người mẹ, là những người yêu thương nhiều nhất, tìm cách để yêu hơn là để được
yêu”. Bởi thế, tình yêu
có thể vượt lên trên sự công bằng và tuôn tràn một cách vô cầu mà “không hề hi
vọng được đền đáp” (Lc 6,35), và đạt tới tình yêu vĩ đại nhất, đó là “việc hiến
mạng sống mình” cho người khác (cf. Ga 15,13). Liệu một lòng quảng đại như thế,
lòng quảng đại làm ta có thể dâng hiến một cách vô cầu, và dâng hiến cho đến
cùng, còn có thể tồn tại không? Chắc chắn là có, bởi vì đó là điều Tin mừng đòi
hỏi: “Anh em đã được cho không, thì cũng phải cho không như vậy” (Mt 10,8).
7. Tình yêu không nóng giận không
nuôi hận thù - (παροξυνεται) paroxýnetai (bị
kích động)
Hôm nay người ta hay dùng từ “manh
động”
Số 103. Nếu diễn ngữ thứ nhất trong
bài ca của Thánh Phaolô nói tới việc phải kiên nhẫn, không phản ứng thô lỗ ngay tức khắc đối với các yếu đuối và lỗi
lầm của người khác, thì chữ kế tiếp ngài sử dụng là paroxýnetai (παροξυνεται),
liên hệ nhiều hơn tới việc bất bình nội tâm do một điều từ bên ngoài gây ra. Nó
chỉ phản ứng dữ dội từ bên trong, một sự nóng giận ẩn khuất khiến ta bực mình
liên quan tới người khác, như thể họ gây rối hay đe dọa ta và do đó cần được xa
tránh. Nuôi dưỡng thứ thù nghịch nội tâm như thế không ích lợi gì cho bất cứ
ai. Nó chỉ gây mích lòng và ra xa lạ. Bất bình chỉ lành mạnh khi nó khiến ta
phản ứng chống một bất công trầm trọng. “Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con-cái mình giận-dữ,
hãy dùng sự sửa-phạt khuyên-bảo của Chúa mà nuôi-nấng chúng nó”. (Ê-phê-sô 6:4)
Số 104. - Tin Mừng dạy ta nhìn ra
cái xà trong chính mắt ta (xem Mt 7:5). - “Đừng để sự ác thắng được mình” (Rm
12:21).- “Ta đừng mệt mỏi trong việc làm điều thiện” (Gl 6:9). Đột nhiên cảm
thấy ước muốn trả thù là một chuyện mà chiều theo uớc muốn ấy, để nó bén rễ
trong tâm hồn ta, là một chuyện khác:- “Hãy giận dữ nhưng đừng phạm tội; đừng
để mặt trời lặn trên sự giận dữ của anh em” (Ep 4:26). - Lời khuyên của ĐTC là
đừng để một ngày qua đi mà không làm hòa trong gia đình. “và để làm hòa chỉ cần một việc nhỏ mọn thôi, cũng đủ để hòa khí gia
đình được tái lập. Chỉ một mơn trớn nhỏ, không cần phải nói năng chi. Nhưng đừng
để một ngày qua đi mà không làm hòa trong gia đình bạn”
- Làm điều tích cực: Phản ứng đầu tiên của ta khi ta bị làm phiền nên là một
phản ứng chúc lành tận đáy lòng, xin Chúa chúc lành, giải thoát và chữa lành
người kia. “Ngược lại, hãy chúc lành, vì anh em đã được kêu gọi làm việc này,
ngõ hầu anh em nhận được phúc lành” (1Pr 3:9). Nếu phải đấu tranh một sự ác,
thì hãy đấu tranh; - nhưng ta phải luôn nói “không” với bạo lực trong gia đình.
8. Lòng yêu thương thì tha
thứ - Không chấp nhất sự dữ (ou logízetai to kakón)
Số 105. Một khi đã bén rễ trong trái
tim ta, ý xấu sẽ dẫn ta tới chỗ hận thù sâu xa. Câu ou logízetai to kakón có
nghĩa: “không chấp nhất sự dữ”; “ghim nó trong lòng”. Đối nghịch với hận thù là
tha thứ, đó là thái độ tích cực luôn tìm cách hiểu các yếu đuối của người khác
để miễn thứ. Như Chúa Giêsu đã nói, “Lạy Cha, xin Cha tha thứ cho họ; vì họ
không biết việc họ làm” (Lc 23:34).
Trong đời sống gia đình người ta cứ
đi tìm hết lỗi này tới lỗi nọ, tưởng tượng ra đủ thứ ác lớn hơn, giả định đủ
thứ ý xấu, và do đó, hận thù cứ thế gia tăng và sâu xa hơn. Cứ thế, mọi lỗi lầm
hay thiếu sót từ phía người phối ngẫu đều có thể gây hại tới mối dây yêu thương
và bền vững của gia đình. Sâu xa hơn nữa nếu không giải hòa được nó sẽ âm ỉ và
có nguy cơ den đến đổ vở. Tránh coi mọi vấn đề đều nghiêm trọng như nhau; bởi
vì như thế, ta sẽ dễ cay nghiệt một cách không thích đáng đối với các thiếu sót
của người kia. Ước muốn chính đáng thấy các quyền của mình được tôn trọng sẽ
trở thành nỗi khao khát trả thù hơn là bảo vệ phẩm giá ta cách hợp lý.
Số 106. Thực hành:
- Khi ta đã bị xúc phạm hay làm cho
thất vọng, sự tha thứ đáng mong ước, nhưng không phải là chuyện dễ dàng. - Cần
có tinh thần hy sinh lớn lao mới duy trì được sự hiệp thông trong gia đình . -
Đòi hỏi mỗi người và mọi người phải sẵn sàng và quảng đại mở lòng mình ra để
hiểu, để chịu đựng, để tha thứ, để hòa giải. Không hề có gia đình nào lại không
biết đến ích kỷ, bất hòa, căng thẳng và tranh chấp, tấn công bạo động và đôi
khi gây tử thương cho cuộc hiệp thông của họ: do đó, mà xuất hiện nhiều hình
thức chia rẽ đa dạng trong đời sống gia đình” (113).
Số 107. Ngày nay, ta nhìn nhận rằng
để có thể tha thứ cho người khác, ta cần tới kinh nghiệm giải thoát biết tự
hiểu và tha thứ cho chính mình… Ta cần học cách cầu nguyện cho dĩ vãng của
mình, để biết chấp nhận chính ta, học cách sống với các hạn chế của ta, và thậm
chí tha thứ cho chính ta, để có được cùng một thái độ như thế đối với người
khác.
Số 108. -Và trên hết là chính ta có
kinh nghiệm được Thiên Chúa tha thứ, được ơn thánh của Người công chính hóa chứ
không phải do công phúc của riêng ta. Ta cảm nghiệm được một lòng yêu thương đi
trước bất cứ cố gắng nào của ta, một lòng yêu thương không ngừng mở cửa, cổ vũ
và khích lệ. Một tình thương tha thứ vô điều kiện và không thể mua bán được của
Thiên Chúa đối với ta thì ta mới có thể tha thứ cho người xúc phạm đến mình.
9. Lòng yêu thương vui với người
khác
Số 109. Diễn ngữ chairei epi te adikia cho thấy một cái gì đó
tiêu cực ẩn sâu trong lòng người ta. Đó là thái độ độc ác của người vui mừng
khi thấy người khác phải chịu sự bất công “không mừng trước sự bất công”. Diễn
ngữ này được bổ nghĩa bởi cụm từ theo sau: synchairei te aletheia diễn
tả điều tích cực, có nghĩa là “vui khi thấy điều chân thật”. Nói cách khác,
chúng ta vui mừng về điều tốt lành của người khác, khi phẩm giá của họ được
nhìn nhận, khi các khả năng và các việc tốt của họ được trân trọng. Trong gia
đình thường gặp cả với vợ hoặc chồng mình, khi mà hết thương rồi đến độ ngầm vui mừng trong lòng trước những thất
bại của người ấy.
Số
110- Thực hành: - Hãy có Niềm vui yêu thương, niềm vui mừng khi thấy điều tốt
lành cho người khác thì chính họ cũng cảm thấy vui, và bằng cách ấy họ tôn vinh
Thiên Chúa, vì “ai vui vẻ dâng hiến thì được Thiên Chúa yêu thương” (2 Cr 9,7). - Chúa chúng ta đặc biệt trân
trọng những ai tìm thấy niềm vui trong hạnh phúc của người khác. Nếu chúng ta
không nuôi dưỡng khả năng của chúng ta biết vui hưởng trước những điều tốt lành của người
khác mà chỉ chủ yếu tập trung vào các nhu cầu của mình, thì chúng ta đang tự đày đọa
mình sống thiếu niềm vui, như Đức Giêsu nói: “Cho thì có phúc hơn là nhận” (Cv 20,35). Gia đình phải luôn là nơi mà bất cứ ai ở trong đó làm được điều gì tốt đẹp trong cuộc
sống, đều biết rằng ở
đó mọi người cũng
sẽ mừng về điều ấy với mình.
10. Lòng yêu thương tha thứ tất cả παντα
στεγει (panta stegei)
Số 111. Bài ca đức mến hoàn tất danh mục với bốn diễn ngữ nói lên tính toàn thể: “tất cả”. [Tình yêu] tha thứ tất cả, tin tưởng tất cả, hi
vọng tất cả, chịu đựng tất cả.
Số 112. Trước hết, [tình yêu thì] “tha thứ tất cả” (panta stegei). Điều này thì khác
với việc “không chấp nhất sự dữ”, bởi vì từ này có liên quan tới việc sử dụng cái lưỡi; nó có thể có
nghĩa là “giữ thinh lặng” về một điều tiêu cực có thể có nơi người khác. Nó
nghĩa hạn chế sự xét đoán, kiềm giữ khuynh hướng muốn làm bật ra một lời lên án
nghiệt ngã và bất nhẫn: “Đừng xét đoán thì anh em sẽ không bị xét đoán” (Lc 6,37). Lời Thiên hàm Chúa bảo chúng
ta cho dẫu đi ngược lại với thói quen sử dụng cái lưỡi của mình: “Đừng nói xấu
nhau, thưa anh chị em” (Gc 4,11). ĐTC
nói: bôi nhọ hình ảnh người khác là một cách tôn tạo hình ảnh của mình, nhằm
trút sự oán hận và ghen tị mà không lưu tâm đến tai hại mình có thể gây ra. Rất
nhiều khi người ta quên rằng phỉ báng người khác có thể là một tội lớn; một xúc
phạm nghiêm trọng đến Thiên Chúa, khi nó xâm phạm nặng nề đến thanh danh của
người khác và gây ra những tổn thất rất khó sửa chữa. Vì thế Lời Chúa tuyên bố
cứng rắn về cái lưỡi khi nói rằng nó “là thế giới của sự ác”, nó “làm cho toàn
thân bị ô nhiễm đốt cháy toàn thể cuộc đời” (Gc 3,6); nó là một “sự dữ không bao giờ ở yên, vì nó chứa đầy nọc độc
giết người” (Gc 3,8). Nếu như cái lưỡi
có thể được dùng để “nguyền rủa những con người đã được làm ra theo hình ảnh
Thiên Chúa” (Gc 3,9), thì tình yêu lại
trân trọng hình ảnh của người khác một cách tinh tế đến nỗi cả bảo vệ thanh danh của
kẻ thù. Chúng ta không bao giờ được quên đây chính là đòi hỏi này của tình yêu.
Số 113. - Thực hành: Những đôi vợ chồng yêu thương nhau và thuộc về nhau
nói tốt về nhau, họ tìm cách nêu lên mặt tốt của người bạn đời chứ không phải
điểm yếu hay những sai lầm của người ấy.
-Bất luận trường hợp nào, đều giữ im lặng để không làm hại thanh danh người
kia.
- Hành động này xuất phát từ một thái độ nội tâm. Họ nhắc nhớ rằng những
khuyết điểm ấy chỉ là một phần chứ không phải là toàn bộ bản thân của người
kia. Nguyên tắt: Một sự bất bình trong quan hệ không là tất cả mối quan hệ. (sự
kiện Malaysia và Bắc Triều Tiên)
- Hãy nhớ rằng mỗi người đều mang trong mình một hỗn hợp của ánh sáng và
bóng tối. Tình yêu sống chung với sự bất toàn, “dung thứ tất cả” và biết im lặng
trước những giới hạn của người mình yêu.
11. Lòng yêu thương tin tưởng mọi sự
(παντα πιστευει) Panta pisteúei
Số 114. Diễn ngữ Panta pisteuei. [Tình yêu] “tin tưởng tất cả”. Theo nghĩa “tin tưởng” mà chúng ta vẫn dùng.
Vấn đề không chỉ là không nghi ngờ người kia đang nói dối hay lừa lọc ta, nhưng
sự tin tưởng căn bản ấy còn nhận ra ánh sáng được thắp lên bởi Thiên Chúa khuất
ẩn đàng sau bóng tối, hoặc như cục than hồng vẫn còn cháy đỏ bên dưới đống tro.
Số 115. Thực hành: - Tình yêu thì tin tưởng, để cho họ tự do, từ chối kiểm
soát mọi sự, chiếm hữu, thống trị. Sự tự do này, vốn có thể tạo ra những không
gian độc lập, mở ra với thế giới và đón nhận những kinh nghiệm mới, giúp các
tương quan thêm phong phú và mở rộng.
- Bằng cách đó, vợ chồng sẽ san sẻ cho nhau niềm vui về tất cả những gì họ
lãnh nhận và học được từ bên ngoài phạm vi gia đình.
- Đồng thời, tự do giúp người ta có được sự chân thành và minh bạch, vì
khi biết rằng mình được những người khác tin tưởng và chân tình quí trọng lòng
tốt thì sẽ cởi mở mà không giấu diếm điều gì. - Nếu một thành viên biết rằng những
người khác luôn nghi ngờ mình, hoặc xét đoán mà không chút cảm thương và không
yêu thương mình vô điều kiện, thì người đó sẽ có khuynh hướng giữ kín các bí mật
của mình, che giấu các tội lỗi và yếu đuối của mình, và sống giả dối. Trái lại,
một gia đình mà trong đó có sự tin tưởng vững vàng đầy yêu thương ngự trị, sẽ là
nơi cho người ta luôn quay về trong tin tưởng dẫu cho bất cứ điều gì xảy ra,
gia đình ấy sẽ giúp các thành viên sống căn tính đích thật của mình, và đương
nhiên loại trừ sự lừa gạt, giả tạo, và dối trá.
12. Tình yêu thương hy vọng
mọi sự- παντα ελπιζει (Panta elpízei)
Số 116. Panta elpizei: Tình yêu không thất vọng về tương
lai. Tiếp nối từ ngữ trước, diễn ngữ này chỉ niềm hi vọng của người biết rằng
người khác có thể thay đổi. Luôn hi vọng người khác một ngày nào đó có thể trưởng
thành bất ngờ tỏa ra vẻ đẹp cũng như những tiềm năng chưa từng được biết. Điều
này không có nghĩa là mọi sự sẽ thay đổi trong cuộc đời này. Từ đó biết chấp nhận
rằng, dù mọi sự có thể không xảy ra như ta mong ước, Thiên Chúa vẫn hoàn toàn
có thể uốn thẳng những đường cong và rút ra điều tốt lành nào đó từ sự dữ mà
chúng ta phải chịu trong thế giới này. Đức cha Emmanuel: Đừng đóng kín con đường
ân sủng, đừng làm nản lòng bất kỳ ai…Không có một toa thuốc chung.
Số 117. Nói đến niềm hy vọng mang tính cánh chung. Hy
vọng sẽ tiến tới chỗ trọn vẹn nhất là sự sông đời sau - Mỗi người, bất chấp mọi
sai phạm của họ, đều được kêu gọi bước vào sự viên mãn của sự sống trên thiên
đàng. Ở đấy, vì hoàn toàn được sự phục sinh của Chúa Kitô biến đổi, mọi yếu
đuối, tối tăm và nhược điểm đều sẽ mất dạng. Ở đấy, hữu thể thực sự của người
ta sẽ sáng lên trong mọi vẻ tốt lành và đẹp đẽ của họ.
13. Lòng yêu thương chịu đựng mọi sự-
παντα υπομενει (Panta hypoménei).
Số 118. Panta hypomenei có nghĩa là [tình yêu] chấp nhận mọi
sự trái ý với một tinh thần tích cực. Nghĩa là [tình yêu thì] đứng vững ngay giữa
lòng môi trường thù nghịch. Không chỉ liên quan đến việc chịu đựng một số phiền
hà, mà còn hơn thế nữa: một sự đề kháng năng động và liên tục, có khả năng vượt
qua mọi thách đố. Đó là một tình yêu bất chấp tất cả, ngay cả trong những lúc
hoàn cảnh lôi kéo sang hướng khác. Nó chứng tỏ một mức độ anh hùng can trường
nào đó, một sức mạnh chống lại mọi trào lưu tiêu cực, một chọn lựa điều thiện
không gì có thể lật đổ. Ở đây ĐTC nhắc đến những lời của Martin Luther King,
khi xác nhận lại lựa chọn tình huynh đệ ngay giữa các cuộc bách hại và bị sỉ nhục
tồi tệ nhất: “Người mạnh là người có thể chặt đứt dây xích oán hận, dây xích của
sự dữ… Một ai đó phải có đủ ‘lòng tin’ và có ‘đạo đức’ để chặt đứt dây xích ấy
và đưa vào trong chính cấu trúc của thế giới này yếu tố tình yêu mạnh mẽ đầy
quyền năng”.
Thực hành: -Trong đời sống gia đình, cần vun xới sức mạnh của tình yêu
này, điều giúp chúng ta chiến đấu chống lại sự dữ đe dọa gia đình. -Tình yêu
không để mình bị không chế bởi lòng oán hận, bởi sự coi thường người khác, bởi
ước muốn gây tổn thương hoặc trả thù. - Lí tưởng Kitô giáo, đặc biệt trong gia
đình, là tình yêu bất chấp mọi sự. (Câu chuyện mục vụ “đám cưới trên xe lăn” một
kinh nghiệm mục vụ về tình yêu bất chấp tất cả tại giáo họ biệt lập Hòa Lâm vào
khoảng 2001. Năm tôi mới thụ phong Linh mục 2001, tôi được Đức Cha sai về làm phó xứ Hòa Xuân đồng thời Đặc trách giáo họ Hòa Lâm...)
Kết luận
Trong đoạn cuối của Tông huấn ĐTC cho thấy không có gia đình
nào hoàn hảo cả. Vì vậy mà ngài mời gọi các gia đình hãy bước đi cùng nhau, hãy
nổ lực tiến đến điều cao cả hơn, hãy trưởng thành trong khả năng yêu thương và
không ngừng tìm kiếm sự tròn đầy của tình yêu và sự hiệp thông mà Thiên Chúa
đặt ra cho chúng ta.
“Không một gia đình nào rơi từ trên trời xuống được hình thành
cách hoàn hảo cả; các gia đình cần liên lỉ lớn lên và trưởng thành trong
khả năng yêu thương...Tất cả chúng ta đều được mời gọi để nỗ lực tiến đến một
điều gì đó cao cả hơn chính bản thân chúng ta và gia đình chúng ta, và mọi
gia đình phải cảm thấy động lực liên lỉ này. Chúng ta hãy thực hiện cuộc
hành trình này như một gia đình, chúng ta hãy bước đi cùng nhau. (...) Chớ gì
chúng ta không bao giờ nản lòng vì những giới hạn của chúng ta, hoặc dừng lại
việc tìm kiếm một sự tròn đầy của tình yêu và sự hiệp thông mà Thiên Chúa đang
đặt ra trước mắt chúng ta” (AL 325).
“Yonhap đưa tin, Viện
Chiến lược an ninh quốc gia, một tổ chức nghiên cứu thuộc Cơ quan an ninh quốc
gia Hàn Quốc, đã công bố sách trắng có tựa đề “Sai lầm của ông Kim Jong-un
trong 5 năm nắm quyền”, tiết lộ chi tiết cách thức nhà lãnh đạo Triều Tiên dùng
các vụ xử tử để củng cố quyền lực.
“Kim Jong-nam, 46 tuổi, là anh cùng cha khác mẹ với
lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong-un.
